Franz Peter Schubert

Franz Peter Schubert

Życie wśród cyganerii
W 1817 roku Schubert porzucił nauczanie, aby poświęcić się muzyce. Opuścił dom i zamieszkał w centrum Wiednia przyłączając się do tutejszej cyganerii. Wszystkie poranki bez wyjątku spędzał na komponowaniu. Takie całkowite poświęcenie się pracy twórczej sprawiło, że zostawił po sobie bogaty dorobek. W jednym tylko roku skomponował prawie 150 pieśni, w tym osiem napisał podczas jednego niezwykle pracowitego dnia. Popołudniami Schubert przesiadywał wraz z innymi muzykami i poetami w wiedeńskich kawiarniach popijając kawę i jedząc ciastka. Nie stronił też od wina, i to w dużych ilościach, więc wieczorami przyjaciele często musieli odprowadzać go do domu. Kompozytor miał grono bardzo oddanych przyjaciół. Wieczory podczas których Schubert grał im swoją muzykę nazwali "szubertiadami". Będąc pod wrażeniem jego uroku, poczucia humoru i zamiłowania do zabaw, chętnie wybaczali mu jego wybryki. Zdarzało się bowiem, że gdy Schubert wypił zbyt dużo, stawał się ponury, a czasem nawet gwałtowny. Miewał też ostre ataki depresji. Powiedział kiedyś o sobie: "Nie ma na świecie drugiego człowieka równie żałosnego i nieszczęśliwego, jak ja". Kompozytor miał wiele powodów do zmartwień. Liczne próby napisania opery zakończyły się niepowodzeniem. Udało mu sie co prawda zyskac popularność kilku pieśniami, lecz otrzymał za nie nędzne wynagrodzenie. Wieczory spędzone przy muzyce Schuberta były wyrazem nieustającego poparcia ze strony uczestniczących w nich przyjaciół i zarazem jedyną okazją dla kompozytora do zaprezentowania publicznie swej twórczości. W 1822 roku, po jednej z nocy spędzonych na piciu, za namową swych towarzyszy Schubert odwiedził dom publiczny. Jak zwykle pech go nie opuszczał - jako jedyny zaraził się kiłą. Dotkliwie odczuwane skutki choroby oraz leczenie rtęcią, które spowodowało tymczasową utratę włosów, miały trwały wpływ na psychikę Schuberta.

Ataki depresji
Choroba spowodowała nasilenie ataków depresji, z których wyłonił się smutny, ponury cykl 24 pieśni Podróż zimowa (Winterreise). Nawet jego najbliżsi przyjaciele byli przerażeni, kiedy je usłyszeli. Pech nadal prześladował Schuberta. Jego pierwszy i zarazem jedyny publiczny koncert, który miał miejsce 26 marca 1828 roku, został zignorowany przez krytyków muzycznych, którzy woleli zachwycać się niedawno przybyłym do Wiednia młodym, niezwykle uzdolnionym skrzypkiem, Niccolo Paganinim. W październiku przyjaciele namówili go na wyjazd do Eisenstadt, miejsca letniego wypoczynku austriackiej rodziny królewskiej. Mieli nadzieję, że pobyt tam poprawi mu nastrój, lecz Schubert spędził większość czasu pogrążony w smutku nad grobem Haydna. Po powrocie do Wiednia zachorował na tyfus i zmarł 19 listopada po południu. "To mój koniec". Ostatnie słowa Schuberta były ostatecznym aktem sprzeciwu wobec złego losu prześladującego go przez całe życie. Dopiero po śmierci zaczęto doceniać jego geniusz kompozytorski. Największą popularnością cieszą się jego pieśni, których stworzył ponad 600.

VIII Symfonia "Niedokończona"
Wybitne dzieło Schuberta - VIII Symfonia - wzbudza zainteresowanie również dlatego, że nikt nie wie, z jakiej przyczyny nie została ukończona. W październiku 1822 roku Schubert skończył pierwsze dwie części i zaczął pracę nad trzecią, Scherzo, po czym przerwał pisanie i zajął się inną kompozycją - Fantazją "Wędrowiec". W następnym roku wysłał niedokończoną partyturę VIII Symfonii przyjacielowi, Josephowi Httenbrennerowi, a ten z kolei przekazał ją swojemu bratu Anselmowi, u którego przeleżała około 40 lat. W 1865 roku Johann Herbeck, dyrygent Filharmonii Wiedeńskiej, przekonał Httenbrennera, by oddał partyturę Schuberta. Premiera VIII Symfonii odbyła się 17 grudnia 1865 roku w Wiedniu, gdzie dzieło przyjęto z entuzjazmem. Pod koniec lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku VIII Symfonię zaczęto nazywać "Niedokończoną" i zastanawiać się, dlaczego Schubert nigdy nie doprowadził dzieła do końca. Niektórzy twierdzą, że utwór kojarzył mu się z okropnął kuracją rtęciową, której został poddany, gdy zaraził się kiłą na początku 1822 roku. Z pewnością tragedia ta znalazła swoje odbicie w muzyce, i być może dokończenie dzieła byłoby zbyt bolesnym przeżyciem. Inni uważają, że praca nad tym utworem po prostu przestała sprawiać mu przyjemność. Kompozytorowi często zdarzało się pracować w ten sposób, przez co pozostawił wiele innych niedokończonych utworów.

Kwintet "Pstrąg"
Wspaniały Kwintet "Pstrąg" na fortepian, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i kontrabas różni się znacznie od VIII Symfonii. Jest on odzwierciedleniem wcześniejszego o wiele szczęśliwszego okresu w życiu Schuberta. Lato 1819 roku kompozytor spędził w Steyr, rodzinnym mieście przyjaciela i pierwszego wykonawcy pieśni Schuberta, śpiewaka operowego michaela Vogla. Oczarowany górzystą scenerią wiele czasu poświęcał muzykowaniu z przyjaciółmi. Kiedy miejscowe towarzystwo muzyczne zwróciło się do niego z prośbą o napisanie kilku utworów, wiolonczelista Sylvester Paumgartner zasugerował Schubertowi, aby uzył swojej własnej pieśni "Pstrąg" (Die Forelle) napisanej dwa lata wcześniej. Schubert sumiennie spełnił prośbę towarzystwa pisząc kwintet, do którego dołączył dodatkową część z kilkoma warjacjami na temat "Pstrąga". Dzieło ukończył po powrocie do Wiednia. Partyturę wysłał muzykom w Steyr, którzy wykonali utwór po raz pierwszy zimą 1819 roku. Po śmierci Schuberta Michael Vogl opublikował rękopis Kwintetu w 1829 roku.